Czym jest Racjonalna Terapia Zachowania?

Czym jest Racjonalna Terapia Zachowania?

„To nie rzeczy nas smucą, ale sposób w jaki je widzimy”

Epikret

Czym jest RTZ?

Racjonalna Terapia Zachowania RTZ  (ang. Rational Behavior Therapy RBT) jest nurtem krótkoterminowym terapii poznawczo-behawioralnej (CBT) stworzonym przez amerykańskiego lekarza psychiatrę Maxie C Maultsby jr.

Jest to metoda pracy z emocjami, służąca lepszym myślom i przekonaniom oraz zmianie zachowania. Najczęściej wykorzystywana jest do pracy z osobami bez stwierdzonych zaburzeń klinicznych, które przeżywają trudności w radzeniu sobie z sytuacjami życiowymi, destrukcyjnymi nawykami oraz z własną emocjonalnością. RTZ to między innymi praca z przekonaniami.

Dowiedź się również:

Słowo „racjonalność” nie odnosi się do logiki i faktów, ale do tego co nam w danym momencie służy. Zatem Racjonalna Terapia Zachowania nie wyklucza wiary, duchowości czy miłości, gdyż bywa, że opieranie się tylko na faktach może być niewystarczającym warunkiem racjonalnego myślenia i działania. Poza tym, to co jest dla kogoś racjonalne w danym momencie lub sytuacji, może wcale nie być dla niego racjonalne w innym czasie lub innej sytuacji.

Zobacz również: Zdalna pomoc psychologiczna, Skuteczny coaching

Charakterystyka psychoterapii

W odróżnieniu od wielu innych szkół terapeutycznych koncentruje się na teraźniejszości i przyszłości człowieka, bez zbędnego powracania do przeszłości. Poprzez psychoedukację terapeuta wyposaża pacjenta w techniki samopomocowe umożliwiające obserwację myśli i ich wpływ na nastrój i zachowanie. W efekcie obserwacji oraz stosowania technik w tym relaksacji i technik wyobrażeniowych, ten typ psychoterapii behawioralnej, umożliwia skuteczną poprawę samopoczucia i wpływa pozytywnie na jakość życia pacjenta.

Nurty poznawczo behawioralne, w tym RTZ,  są w ostatnim czasie coraz bardziej popularne ze względu na krótki czas trwania terapii oraz skuteczność.

W jakich przypadkach warto stosować?

Jako nurt psychoterapii poznawczo-behawioralnej (CBT) nadaje się do pracy między innymi  z następującymi problemami:

  • emocjonalnymi
  • poznawczymi
  • behawioralnymi
  • społecznymi
  • w sferze duchowej
  • w sferze religijnej
  • w sferze egzystencjalnej

Zalety

Obok wszechstronności terapii, główną zaletą RTZ są krótkoterminowość i trwałe rezultaty. Klienci, którzy opanują techniki Racjonalnej Terapii Zachowania, potrafią skutecznie radzić sobie z przyszłymi trudnymi sytuacjami, a nawet im zapobiegać. Terapia jest możliwa do zastosowania niezależnie od wieku, wyznawanych wartości kulturowych czy stylu życia. Świetnie sprawdza się również u osób młodych, starszych czy u mniejszości etnicznych.

Może być stosowana zarówno do codziennych problemów i radzenia sobie ze stresem, jak i w przypadku trudnych problemów osobistych i rodzinnych. Dostarcza przydatnych narzędzi samopomocy. Pozwala kontrolować własne emocje i wpływać na nie. Buduje poczucie sprawstwa, wartości oraz motywację.

Co leży u podstaw Racjonalnej Terapii Zachowań?

Idea wywodzi się z filozofii stoickiej mówiącej:

„Istoty ludzkie niepokojone są nie przez rzeczy, ale przez własne spojrzenie, jakie na nie mają”

oraz

„Fakty nie powodują naszego zdenerwowania, a raczej nasza opinia o nich”.

To nie fakty nas denerwują, złoszczą czy smucą, ale to my sami się denerwujemy poprzez nasze przekonania o tych faktach.

Jak można pracować w ramach tego nurtu?

W ramach terapii pacjent stosuje tzw. Racjonalną Samoanalizę w ramach której poddaje analizie myśli, emocje i zachowania związane ze starym niechcianym wzorcem w danej sytuacji. W tym celu, wykorzystując model ABCD:

  • A – Opisuje krótko zdarzenie, które doprowadziło do niechcianych reakcji
  • B – Wypisuje dokładnie wszystkie myśli wywołane tym zdarzeniem
  • C – Używając prostych stwierdzeń określa swoje odczucia emocjonalne w wyniku sytuacji
  • D – Pisze co zrobił, jak się zachował

Następnie pacjent odpowiada na tzw. pięć pytań zdrowego myślenia, a mianowicie:

  1. Czy to przekonanie jest oparte na faktach?
  2. Czy to przekonanie chroni moje życie i zdrowie?
  3. Czy to przekonanie pozwala mi osiągać bliższe i dalsze cele?
  4. Czy to przekonanie pozwala mi rozwiązywać konflikty lub ich unikać?
  5. Czy to przekonanie pozwala mi czuć się tak jak chciałabym się czuć?

W celu sprawdzenia czy nasze cierpienie jest wywołane niezdrowymi przekonaniami warto zadań sobie powyższe pytania. Przyjmuje się, że przekonanie jest zdrowe, jeśli spełnia co najmniej trzy z powyższych założeń.

Dodatkowo:

  • to, co jest zdrowym myśleniem dla mnie, nie musi być zdrowe dla innej osoby,
  • to, co jest zdrowe dla mnie dzisiaj, nie musi być zdrowe dla mnie w innym czasie.

Jedną z technik Racjonalnej Terapii Zachowania RTZ jest zapisywanie myśli powstających w kryzysie lub innych silnych stanach emocjonalnych. Z punktu widzenia terapii istotne są szczególnie myśli powiązane ze sformułowaniami: zawsze, nigdy, powinienem, muszę, nie mogę, wszyscy, nikt, nigdy, itd. Podczas pracy z terapeutą analizowane są te przekonania i jak się okazuje rzadko kiedy są one prawdziwe. Sprawdzamy czy nasze myśli są zgodne z zasadami zdrowych przekonań. Jeśli nie są, należy je przetransformować na zdrowe przekonania czemu zazwyczaj towarzyszy pozytywna zmiana samopoczucia.

Nawyki emocjonalne i reakcje możemy ćwiczyć w wyobraźni wykorzystując technikę Racjonalnej Wyobraźni Emocjonalnej – RWE. Umożliwia to lepsze przygotowanie na sytuacje wywołujące stare wzorce.

W ramach pracy technikami behawioralnymi przyjrzysz się trudnym sytuacjom i relacjom od strony zdarzenia (oddzielisz fakty od interpretacji), poznasz swoje myśli i przekonania, zrozumiesz emocje oraz własne reakcje.

Kiedy uświadomisz sobie pełen obraz danej sytuacji oraz swoją reakcję, łatwiej wypracujesz lepszą wersję, którą zastosujesz na co dzień.

Ile czasu potrzeba na zastąpienie starego nawyku nowym?

To zależy od wielu czynników, między innymi determinacji, świadomości, intensywności ćwiczeń oraz stopnia zakorzenienia starego nawyku. Dodatkowo należy liczyć się z nawrotami starych nawyków.

Trwałość efektów zmian

W naturze ludzkiej leży powracanie do starych wzorców, szczególnie jeśli były utrwalane przez długie lata. Dlatego też w ramach psychoterapii pacjent jest wyposażany w odpowiednie narzędzia i strategie radzenia sobie z nawrotami starych nawyków i wzorców (np. test kamery RTZ). Podstawowa zasada, to identyfikowanie starych wzorców i ćwiczenie nowych nawyków emocjonalnych.

Zapraszam do współpracy

Wiesz już jak bardzo nasze przekonania kształtują życie wpływając między innymi na emocje i podejmowane decyzje. Dowiedziałeś się również jak ważne jest identyfikowanie i zmiana przekonań oraz obserwacja emocji. Wspomniałam również o samopomocy, czyli narzędziach do samodzielnego stosowania, z których warto korzystać na co dzień.

Zapraszam do współpracy jeśli zainteresował Ciebie ten rodzaj terapii behawioralno-poznawczej (CBT). W swojej praktyce stosuję i łączę skutecznie również inne nurty i narzędzia terapeutyczne, między innymi:

Współpracować ze mną możesz w gabinecie w Szczecinie lub zdalnie online za pomocą Skype.


Anna Dobosz
Psycholog, psychotraumatolog i coach