Efekt Pollyanny a syndrom gotującej się żaby

Efekt Pollyanny i syndrom gotującej się żaby jako przykłady błędów poznawczych dotyczących wielu ludzi. Ze szczególną dedykacją dla osób pracujących na etatach, które nie do końca są z tego zadowolone 🙂

Optymizm i adaptacja

Kiedy pracujesz w korporacji bywa, że jesteś narażony na niesprzyjające i stresujące środowisko. Jeśli Twoja osobowość wykazuje pewne predyspozycje, to wówczas w sposób szczególny jesteś podatny na nadmierny stres i wypalenie zawodowe. Jak temu przeciwdziałać?

Droga do zmiany wiedzie poprzez akceptację i tak byłoby najlepiej. Skoro jesteś w tym środowisku i na takim stanowisku, to być może jest to dla Ciebie najlepsze co aktualnie może się zdarzyć. Zaakceptuj to, znajdź powody do wdzięczności, znajdź korzyści z tej sytuacji np. korporacja to dla mnie poligon doświadczalny, w korporacji mogę hartować odporność psychiczną, mogę uczyć się jak powoli stawać się sobą w pełni, jak stawiać granice, itd. To są korzyści wg zasad znanej bohaterki książki Pollyanna, której życie było bardzo trudne, a mimo to potrafiła dostrzec w każdej sytuacji coś pozytywnego i skupić się na rzeczach przyjemnych.

Zobacz: Technika uwalniania emocji – kurs online

Jest jeszcze druga strona monety tj. unikaj skrajności! Uważaj, abyś nie ugotował się jak ta żaba we wrzątku. Otóż, żaba jest zwierzęciem zmiennocieplnym, czyli dostosowuje temperaturę do swojego otoczenia. Jeśli wrzucimy żabę do garnka wody i zaczniemy podgrzewać wodę aż do temperatury wrzenia, żaba zacznie dostosowywać swoją temperaturę do otoczenia, czyli do coraz cieplejszej wody. Dostosowanie wymaga energii, stąd kiedy temperatura jest już zbyt wysoka i należałoby wyskoczyć z garnka, aby uratować swoje życie, żaba nie ma sił, gdyż całą energię oddała na dostosowanie.

Zatem znajdź złoty środek – pomiędzy syndromem (efektem) Pollyanny, a zmiennocieplną żabą i bądź sobą 🙂

Jeśli zainteresowały Ciebie te dwa efekty psychologiczne, zobacz jakie jeszcze istnieją błędy poznawcze w psychologii. Jest ich naprawdę wiele i dotyczą większości z nas.

Słowniczek psychologiczny

Efekt Pollyanny, inaczej syndrom lub reguła Pollyanny – efekt psychologiczny opisany w 1978 roku jako upatrywanie w każdej nawet najtrudniejszej sytuacji pozytywnych aspektów z pominięciem aspektów negatywnych i nieprzyjemnych. Efekt Pollyanny jest typowym błędem poznawczym powodujący, że w naszej ocenie faktów i rzeczywistości nie jesteśmy obiektywni. Skupianie się każdorazowo jedynie na przyjemnych rzeczach i widzenie jedynie optymistycznie pozytywów w każdej sytuacji może narazić nas na problemy, w związku z brakiem krytycyzmu i trzeźwej oceny sytuacji. Trafne podejmowanie decyzji wymaga zachowania odpowiedniej równowagi myślenia i oceny faktów, ani zbyt optymistycznego ani pesymistycznego. 

Odkryj tajemnice stresu: 10 faktów, które cię zaskoczą!

Nazwa syndromu pochodzi od imienia bohaterki powieści o tytule „Pollyanna” oraz jej kontynuacji „Pollyanna dorasta”. Ojciec dziewczynki nauczył ją „zabawy w radość”, czyli szukania w każdym zdarzeniu, nawet najtrudniejszym, pozytywów. Choć wydaje się czymś pozytywnym, efekt może wywoływać również negatywne skutki. Dotyczy to osób, które na siłę nawykowo dopatrują się pozytywów również w sytuacjach od których powinny stronić (np. uleganie przemocy w rodzinie).

W przypadku projektów, planów i przedsięwzięć, w celu uniknięcia błędu poznawczego Efektu Pollyanny można zastosować metodę Walta Disneya, w której ostateczna ocena potencjalnego zagadnienia jest wynikiem myślenia wizjonerskiego, realistycznego i pesymistycznego. Wyrażenie swego zdania przez marzyciela, realistę i krytyka pozwala na ocenę różnych aspektów sytuacji z kilku perspektyw. Dzięki temu możemy dostrzec nie tylko pozytywne, ale również negatywne i nieprzyjemne fakty.

Badania naukowe

Neurolog doktor Steven Novella z uniwersytetu Yale przeprowadził badania w obszarze działania mózgu człowieka. Badał między innymi zjawisko określane jako fałszywa pamięć oraz analizował błędne działanie umysłu w procesie magazynowania wspomnień. Z jego obserwacji wiemy między innymi, że optymiści nie zapamiętują dokładnie negatywnych wydarzeń z przeszłości.

Z drugiej strony potrafią doskonale zapamiętywać wydarzenia sklasyfikowane jako pozytywne. Negatywne fakty takich ludzi (optymistów) nie są dokładnie magazynowane w pamięci, gdyż mają one dla ich mózgu mniejsze znaczenie. Umysły optymistów takich jak książkowa Pollyanna, najbardziej poszukują pozytywnych emocji (radość, poczucie szczęścia, ekscytacja, itp.) i przy tego typu emocjach proces zapamiętywania jest u nich najefektywniejszy. Cecha ta ma oczywiście swoje dobre jak i złe strony

Syndrom gotującej się żaby – syndrom (efekt) psychologiczny zdefiniowany przez francuskiego pisarza i filozofa Oliviera Clarka. Żaba włożona do garnka ze stopniowo podgrzewaną wodą, dostosowuje się do zmieniających się warunków termicznych. Jednak, gdy woda jest już bliska wrzenia, żaba nie jest w stanie wyskoczyć, gdyż zużyła całą energię na wcześniejszą adaptację. Jak się okazuje żaba zginęła, nie z powodu wrzącej wody, lecz z powodu odwlekania decyzji o ucieczce i przesadnym dostosowywaniu się do coraz trudniejszych warunków. Syndrom gotującej się żaby znajduje zastosowanie w codziennym życiu wielu z nas. Zastosowanie syndromu możemy znaleźć choćby w obszarach zawodowych, życia rodzinnego, czy relacji partnerskich.

Inne błędy poznawcze w psychologii

Błąd poznawczy to nieracjonalny sposób postrzegania rzeczywistości. Błędy poznawcze pojawiają się w sposobie myślenia każdego człowieka i wpływają na poglądy, myśli i podejmowane decyzje. Wiele z nich ma raczej negatywne skutki, takie jak subiektywna ocena sytuacji, nieuprawnione nadinterpretowanie rzeczywistości. Istnieje jednak wiele pozytywnych błędów poznawczych pozwalających na przykład szybciej podejmować decyzje lub wzmocnić naszą motywację.

Wiesz już na czym polega efekt Pollyanny i syndrom gotującej się żaby. A czy znasz efekty Pigmaliona, aureoli, Golema czy Rosenthala? Zachęcam do zapoznania się również z nimi.

Anna Dobosz

Terapeuta, psycholog, psychotraumatolog i coach, zajmuje się psychoterapią egzystencjalną, terapią pozytywną, coachingiem. Prowadzi autorskie warsztaty rozwojowe.

Zapraszam do kontaktu