Logoterapia – psychoterapia egzystencjalna Viktora Frankla

Terapia skoncentrowana na sensie życia

Logoterapia jest nurtem psychoterapii skoncentrowanym na sensie życia, wartościach i analizie egzystencjalnej. Jest to trzecia szkoła wiedeńska stworzona przez Victora Frankla, obok psychoanalizy Z. Freuda i psychologii indywidualnej A. Adlera, która wiąże się z realizowaniem ‘woli sensu’ i dążeniem do wartości. Viktor Frankl podczas drugiej wojny światowej był więźniem nazistowskich obozów koncentracyjnych. Swoje przeżycia z tego tragicznego okresu spisał w przetłumaczonej na 34 języki bestselerowej książce „Człowiek w poszukiwaniu sensu”.

Logoterapia postrzega człowieka jako istotę trójwymiarową tj. fizyczną, psychiczną i duchową.

Zadaniem logoterapii jest leczenie sensem, bo kiedy zrozumiesz ‘po co’ to znajdziesz każde ‘jak’. Zajmuje się głównie takimi problemami jak: poczucie nudy, pustka egzystencjalna, frustracja, kryzys egzystencjalny, nerwica noogenna (nadwrażliwość lękowa).

Logoterapia jest psychoterapią pozytywną, krótko i średnioterminową, o wysokiej skuteczności, z umiarkowanym podejściem do analizowania przeszłości. W porównaniu z psychoanalizą Freuda, jest metodą mniej retrospektywną, a bardziej introspektywną. Skupia się ona głównie na przyszłości, w znaczeniu celu do którego człowiek ma dążyć. Jednocześnie neutralizuje zachowania typu „błędne koło”, oraz mechanizmy sprzężenia zwrotnego charakterystyczne dla rozwoju nerwic.

Przeczytaj również o psychoterapii zdalnej.

Cel psychoterapii egzystencjalnej – Logoterapii

Zadaniem psychoterapeuty jest pomóc Ci odkryć sens życia, wyleczyć zaburzenia nerwicowe z wykorzystaniem skutecznych technik logoterapeutycznych oraz zmobilizować do działania zgodnego z Twoim prawdziwym Ja.

„To, że jako istoty ludzkie jesteśmy wyjątkowi i jedyni w swoim rodzaju, wyróżnia nas spośród innych, nadając sens naszej egzystencji i wpływając w jednakowy sposób na naszą pracę twórczą, jak i na naszą zdolność do miłości. Kiedy uświadomimy sobie, że nie da się zastąpić jednego człowieka drugim, rola odpowiedzialności, jaką ponosimy za własne życie i jego podtrzymywanie, ukaże nam się w całej swej wielkości. Człowiek, który zda sobie sprawę z odpowiedzialności, jaką ma wobec innej ludzkiej istoty, która go kocha i z niecierpliwością wyczekuje jego powrotu, albo wobec jakiejś nieukończonej pracy, nigdy nie będzie zdolny odebrać sobie życia. Wie już, dlaczego żyje, a to pozwoli mu znieść to, jak żyje.”

Viktor Frankl (z książki Człowiek w poszukiwaniu sensu)

„Pomiędzy bodźcem i reakcją jest przestrzeń: w tej przestrzeni leży wolność i moc wyboru naszej odpowiedzi.”

Viktor E. Frankl (z książki Człowiek w poszukiwaniu sensu)

Zobacz również inne cytaty z książek Viktora Frankla oraz cytaty inspirujące i motywujące do działania.

Znajdź sens życia

„Ten, kto wie, dlaczego żyje, nie troszczy się o to, jak żyje”

Nietzsche

Nikt nie jest w stanie powiedzieć drugiemu człowiekowi, na czym jego sens polega. Każdy człowiek musi dojść do tego samodzielnie, a następnie wziąć na siebie odpowiedzialność wynikającą z odpowiedzi na pytanie „co ma dla mnie sens?”. Według Frankla, nie należy poszukiwać w życiu jakiegoś abstrakcyjnego sensu. Każdy człowiek ma swoje wyjątkowe powołanie czy misję, której celem jest wypełnienie konkretnego zadania. Nikt nas w tym nie wyręczy oraz nie dostaniemy drugiej szansy, aby przeżyć życie.

Zobacz: Jak radzić sobie z emocjami?

Sens w cierpieniu i trudnych warunkach

Frankl, więzień obozów koncentracyjnych, osoba która przeżyła prawdziwe piekło doświadczając niewyobrażalnego cierpienia, uznaje że życie ma sens i wartość w każdych okolicznościach, nawet tych najbardziej nieludzkich. Prezentuje optymistyczną wiarę w ludzką umiejętność wykraczania poza dramatyczne okoliczności życia oraz odrywania prawdy, która wskazuje nam drogę. Logoterapia wskazuje, jak obudzić w pacjencie odpowiedzialność za własne życie, na przekór ponurym życiowym okolicznościom.

Powód trwania można odnaleźć nawet, gdy znajdziemy się w beznadziejnej sytuacji, w której przeznaczenia swego nie można zmienić. W takich okolicznościach – jak twierdził Frankl – możemy przemienić osobistą tragedię w triumf ludzkiego ducha, przemienić upadek w zwycięstwo. Przykładowo, w obliczu nieuleczalnej choroby możemy podjąć wyzwanie zmiany samego siebie. Cierpienie przestaje być cierpieniem w chwili gdy nadamy mu jakiś sens, choćby sens ofiary. Ludzie są w stanie znosić cierpienie, pod warunkiem, że nada się swojemu cierpieniu znaczenie.

„Gdy człowiek odkrywa, że jego przeznaczeniem jest cierpieć, musi potraktować to cierpienie jako zadanie do wypełnienia – jedyne i wyjątkowe zarazem. Musi przyjąć do wiadomości, że także w cierpieniu pozostaje kimś wyjątkowym, samotnym bytem we wszechświecie.”

„Człowiek w poszukiwaniu sensu” Viktora Frankla

Logoterapia Viktora Frankla zakłada, że cel istnienia można określić na trzy sposoby, a mianowicie poprzez:

1. twórczą pracę lub działanie
2. doświadczanie czegoś lub kontakt z innym człowiekiem
3. to, jak znosimy nieuniknione cierpienie

Odpowiedzialność za życie

Logoterapia stawia sobie za cel, uświadomienie pacjentowi wymiaru jego życiowej odpowiedzialności. Pozostawia swobodę decyzji za co i wobec kogo lub czego czuje się odpowiedzialny. Terapeuta za wszelką cenę musi powstrzymać się od wydawania sądów odnośnie życia swojego pacjenta. Logoterapeuta nigdy nie pozwala, aby pacjent przeniósł na niego odpowiedzialność osądzania i podejmowania decyzji.

Logoterapia uważa sumienie człowieka za coś na kształt suflera, który w razie potrzeby wskazuje kierunek, jaki warto (a nawet należy) obrać.

Powód do szczęścia

Frankl twierdził, że szczęścia nie można zdobyć, musi ono z czegoś wynikać. Człowiek powinien mieć powód, aby być szczęśliwym, i gdy taki powód odnajdzie, automatycznie doświadcza szczęścia. Powód ten można odnaleźć na przykład urzeczywistniając potencjalny sens nieodłącznie obecny, lecz często niewidoczny na pierwszy rzut oka, w każdej życiowej sytuacji.

Wartości

Świadomość osobistych wartości służy zrozumieniu źródeł konfliktów z innymi i ich rozwiązywaniu. Nieporozumienia i konflikty w relacjach mogą wynikać z odmiennych systemów wartości. Wartości pomagają w życiowych wyborach oraz w codziennych sprawach. Są domeną serca i emocji, stąd łatwiej zrozumieć źródło wewnętrznego konfliktu wynikającego z powinności, wzorców kulturowo-społecznych, a osobistymi odczuciami. Mogą być drogowskazem. Poprzez wybory zgodne z wartościami uzyskujemy większą harmonię i zgodność z samym sobą. Dowiedź się więcej na temat wartości w logoterapii.

Nerwica noogenna

W dzisiejszych czasach, już nie tylko logoterapeuci są zdania, że odczuwanie braku sensu odgrywa coraz ważniejszą rolę w powstawaniu i rozwoju zaburzeń nerwicowych. Jak to ujął Frankl:

Współczesny człowiek ma za co żyć, ale nie ma po co żyć – ma środki, ale nie ma sensu.

Nerwica związana z umysłem i rozumem, w odróżnieniu od nerwicy o podłożu psychogennym, definiowana jest przez logoterapię jako tzw. nerwica noogenna i dotyczy ona problemów egzystencjalnych człowieka.

Zobacz również czym jest nerwica eklezjogenna.

Pustka egzystencjalna

Poczucie pustki to problem szczególnie dzisiejszych czasów. Wielu pacjentów skarży się obecnie na uczucie całkowitego braku znaczenia własnego życia. Ludzie ci nie mają świadomości celu, dla którego warto żyć. Dokucza im odczuwanie wewnętrznej pustki, wrażenie że znaleźli się na duchowej pustyni.

Wiele problemów w dzisiejszych czasach powoduje stan permanentnego znudzenia. Według Viktora Frankla problemy te będą odgrywać coraz większą rolę, w związku z postępującą automatyzacją, za sprawą której ludzie będą mieli coraz więcej wolnego czasu. Jest ona przyczyną wielu samobójstw. Powszechnie występuje również z tego powodu depresja, agresja i nałogi.

Przeczytaj również:

• Jak wytłumaczyć i zrozumieć egzystencjalną pustkę, której doświadcza człowiek XXI-wieku?
• Czym jest racjonalna terapia zachowania RTZ?
• Na czym polega terapia skoncentrowana na rozwiązaniach TSR?

Podstawowe pojęcia w logoterapii

Co to jest psychoterapia egzystencjalna?

Jest to nurt terapeutyczny traktujący człowieka holistycznie (całościowo) bez wprowadzania podziału na psychikę i ciało. Skupia się na sensie życia, wierząc że każda osoba potrzebuje odnaleźć dla siebie miejsce we wszechświecie. W koncepcji tej istotne jest dotarcie do siebie poprzez oddzielenie oczekiwań bliskich oraz społeczeństwa od własnych prawdziwych potrzeb. Nurt ten upatruje źródła wielu problemów natury psychologicznej ludzi w braku sensu bytu.

Co to jest Logoterapia?

Logoterapia (od greckiego słowa ‘logos’ – sens) jest rodzajem terapii w nurcie psychologii pozytywnej wprowadzonym przez Viktora Frankla. Jej celem jest holistyczne uzdrawianie skoncentrowane na sensie i wartościach życia. Istotnym aspektem terapii jest uwzględnienie duchowości człowieka oraz całościowe spojrzenie na niego. Uczucie braku sensu życia może prowadzić do depresji, zachowań agresywnych, a nawet myśli i prób samobójczych. Stąd też odczuwanie sensu jest podstawową wartością egzystencji.

Dla kogo znajduje zastosowanie?

Terapia ta jest skuteczna szczególnie w przypadku:

• kryzysu egzystencjalnego
• utraty poczucia sensu istnienia
• nadwrażliwości lękowej (nerwica noogenna)
• poczucia nudy
• poczucia braku nadziei
• stanów rezygnacji z życia
• depresji

Kim jest logoterapeuta?

Jest to psychoterapeuta stosujący logoterapię będącą terapią nurtu egzystencjalnego. W dużym uproszczeniu logoterapeuci zajmują się leczeniem sensem. Logoterapia uznaje że, odnalezienie indywidualnego celu życia stanowi dla każdego człowieka największą motywację do istnienia.

Co to jest intencja paradoksalna?

Jest to technika polegająca na nakłonieniu cierpiącego na fobię pacjenta, aby zapragnął przez chwilę, tego czego się najbardziej boi. Powstała na bazie założenia, że lęk powoduje urzeczywistnienie obaw, oraz że, hiperintencja uniemożliwia realizację zamierzeń. Można powiedzieć, że intencja paradoksalna, to empiryczne potwierdzenie i kliniczne zastosowanie następującej myśli Gordona W. Allporta „Neurotyk, który nauczy się śmiać z samego siebie, jest na dobrej drodze do tego, aby sobie pomóc, a nawet zostać całkowicie wyleczonym”. Jak wykazał Frankl, intencja paradoksalna jest użytecznym narzędziem w leczeniu zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych oraz fobii, szczególnie dla których podłożem jest lęk antycypacyjny. Jest to technika terapii krótkoterminowej o trwałych efektach.      

Co to jest nerwica noogenna?

W odróżnieniu od nerwicy w tradycyjnym znaczeniu (czyli o podłożu psychogennym), ma swoje źródło nie w psychologicznym, lecz „noologicznym” – związanym z umysłem i rozumem podłożu. Jest wynikiem problemów egzystencjalnych.

Logoterapia – słownik pojęć

Definicje pojęć logoterapii – poznaj pojęcia stosowane w tym nurcie terapeutyczny, takie jak:

• frustracja egzystencjalna
• logodrama
• lęk antycypacyjny
• hiperintencja
• hiperrefleksja
• derefleksja
• tragiczna trójca

Sesje logoterapii online i w gabinecie

Osoby zainteresowane wsparciem serdecznie zapraszam na sesje, które odbywają się w gabinecie w Szczecinie lub zdalnie online.

Jestem psychologiem, psychotraumatologiem i certyfikowanym terapeutą (logoterapeutą) analizy egzystencjalnej Logoterapia z akredytacją wiedeńskiego Instytut Viktora Frankla, ze specjalizacją psychoterapia integralna, noo-psychoterapia. Jestem również członkiem Polskiego Towarzystwa Logoterapii i Noo-Psychosomatyki.

Prowadzona przeze mnie terapia jest akredytowana przez Międzynarodowy Instytut Logoterapii i Analiz Egzystencjalnych Victora Frankla we Wiedniu.

Zachęcam również do zapoznania się z opiniami moich pacjentów.

Anna Dobosz
Psycholog i coach