Spiritual bypassing – czyli kiedy duchowe praktyki zawodzą?
Z tego artykułu dowiesz się czym jest zjawisko spiritual bypassing (duchowe omijanie) oraz jakie pułapki kryją się w błędnie rozumianym i niewłaściwie praktykowanym rozwoju duchowym.
Pułapki duchowości
Rozwój duchowy to bardzo modny trend w ostatnich latach. Duchowość jawi się jako sposób na radzenie sobie z codzienną presją czasu i zadań, gonitwą za sukcesami oraz ucieczką przed porażkami. Pomaga oczyścić się z przesytu konsumpcjonizmu i nadmiaru hedonizmu. Sprawdza się jako odpowiedź na poszukiwanie sensu życia i kryzys wartości.
Adepci duchowości wierzą, że praktykując duchowość, np. poprzez medytacje czy inne rytuały, odnajdą swoje osobiste szczęście i upragniony spokój. Liczne badania naukowe potwierdzają pozytywny wpływ medytacji na sferę emocji, zdrowia i dobrostanu.
ZOBACZ: Kurs skutecznego uwalniania emocji według Hawkinsa
Co do zasady, tak się zazwyczaj dzieje. Z wyjątkiem perturbacji, które mogą pojawić się w trakcie jej praktykowania. Jednym z zagrożeń związanych z rozwojem duchowym jest zjawisko spiritual bypassing, inaczej zwane duchowym obejściem czy duchowym omijaniem.
Czym jest spiritual bypassing?
Duchowe omijanie zostało zdefiniowane przez Johna Welwooda (1984), który badał buddyjską społeczność i odkrył, że praktyki duchowe mogą być mechanizmem ucieczki od nierozwiązanych problemów emocjonalnych, ran i traum z dzieciństwa czy niedokończonych zadań rozwojowych. W spiritual bypassing cel przebudzenia czy wyzwolenia jest pretekstem do unikania własnych potrzeb, uczuć, problemów psychologicznych, trudnych relacji czy deficytów rozwojowych. Następuje próba ominięcia niechlubnej strony naszego człowieczeństwa jako grzesznej, wstydliwej i gorszej.
To co niechciane jest spychane do podświadomości i staje się naszym cieniem. Aby nie wydostało się z podziemi, osoba praktykująca duchowość jeszcze gorliwiej oddaje się rytuałom i praktykom duchowym. Bycie dobrym praktykiem duchowym może zatem tworzyć tożsamość kompensującą, tłumiącą i wypierającą się przed deficytami osobowości, które nie zostały zaakceptowane, lecz uznane za złe, nie dość dobre czy wybrakowane.
Dochodzi również do uaktywnienia mechanizmu zaprzeczania. Jeśli praktyka duchowa nie przenika do codziennego życia, w którym pojawiają się trudne relacje, emocjonalne rany, może to wskazywać na niezdrowy przebieg rozwoju duchowego, charakterystyczny dla zjawiska spiritual bypassing. Podobnie o tym zjawisku może świadczyć – wobec siebie samego: nadmierna idealizacja celów, wewnętrzny krytycyzm i surowość, wobec innych: tendencja do oziębłości, brak zaangażowania lub dystans międzyludzki. Idea braku przywiązania w rozwoju duchowym może być opacznie rozumiana jako odgradzanie się od ludzkich emocji i słabości. Kultywowanie zasady nieprzywiązywania może powodować odrzucanie potrzeby miłości i być tak naprawdę schematem pozabezpieczanych więzi uwarunkowanym w dzieciństwie, a przejawiającym się w życiu dorosłym wobec osób najbliższych. W innej formule realizowana jest jako kompulsywna dobrość, która powstała w obawie przed krytyką, chroni poczucie bezwartościowości, wypierając wspomnienia o nadużyciach (scienceandnonduality.com; Welwood, 1984; Fox i in, 2017; Sherrell, Simmer-Brown, 2017; Thomas, 2023).
Przyczyny duchowego omijania
Główną przyczyną zjawiska spiritual bypassing jest uzyskanie oparcia i schronienia w duchowości bez konieczności rozwiązywania dotychczasowych problemów natury psychicznej. Masters (2010) badając społeczność amerykańską wskazał na symptomy duchowego omijania:
- nieadekwatny dystans,
- represja i wycofanie,
- przesadna koncentracja na tym co dobre,
- zaprzeczanie temu co złe,
- wypieranie swojej ciemnej strony,
- podkreślanie swojej wyższości duchowej,
- nadmierne tolerowanie i zaprzeczanie cierpieniu,
- wskazywanie na iluzoryczność rzeczywistości,
- odwrócenie się od własnej cielesności i rzeczy przyziemnych.
Wielu badaczy tego zjawiska przyznaje, że jest ono powszechne i bywa nieuniknione u poszukujących duchowej samorealizacji (Masters, 2010).
Badania przeprowadzone wśród osób praktykujących duchowość mających w swojej historii epizod duchowego omijania ujawniły sprzyjające podłoże jak:
- ucieczka od przytłaczającej rzeczywistości,
- chęć unikania bólu,
- niewspierające duchowo i rozwojowo relacje społeczne,
- wpływ charyzmatycznego przywódcy duchowego.
Dowiedz się również czym jest nerwica eklezjogenna?
Objawy i konsekwencje duchowego omijania
Wśród objawów narastającego zjawiska pojawiła się:
- izolacja,
- unikanie ludzi nieuduchowionych i przypisywanie im destrukcyjnego wpływu,
- idealizowanie związku,
- unikanie konfrontacji,
- duchowy narcyzm,
- ślepe podążanie za duchowym liderem,
- traktowanie życia w sposób nierealistyczny (unikanie odpowiedzialności i obowiązków),
- dysocjacja emocjonalna,
- wypieranie gniewu (postrzeganie gniewu jako emocji zakazanej dla osób duchowo zaawansowanych),
- nieadekwatny optymizm,
- racjonalizacja,
- spychanie cienia do podziemi,
- odłączenie od ciała.
Momentem przełomowym wglądu do niezdrowo praktykowanej duchowości był zazwyczaj: intensywny kryzys egzystencjalny, informacja zwrotna od innych, samouświadomienie niezdrowego przejawu czy zachowania w życiu codziennym, konflikty w relacjach z najbliższymi, dotarcie do informacji o zjawisku (edukacja).
Wśród konsekwencji duchowego omijania badane osoby wskazywały na:
- stagnację i regres rozwojowy,
- zaniedbywanie obowiązków rodzinnych,
- depresje,
- lęki,
- społeczne odłączenie,
- ślepotę i utratę samoświadomości,
- zatracenie miłości własnej.
O podtrzymywaniu zjawiska spiritual bypassing decydowały korzyści jak poczucie wyższości, ulga w bólu (praktyka medytacyjna stała się remedium) i duchowość jako odpowiedź na pytania egzystencjalne (Picciotto, Fox, Neto, 2017; Kelly, 2022; Thomas, 2023).
Badania własne nad zjawiskiem duchowego omijania
Duchowe omijanie – badanie zjawiska w Polsce
Autorka niniejszego artykułu przeprowadziła nowatorskie badania naukowe wśród 125 osób praktykujących medytację w Polsce. Badania wykazały, że zjawisko spiritual bypassing dotyczy prawie 20% osób rozwijających się duchowo. Wykazano, że pewne typy praktyk są bardziej charakterystyczne dla zjawiska duchowego obejścia. Zastosowane kwestionariusze pozwoliły na wyodrębnienie dwóch grup: zdrowej duchowości oraz duchowego obejścia, które charakteryzowały się odmiennymi profilami. W ramach pracy przedstawiłam narzędzia weryfikacji zagrożenia zjawiskiem duchowego omijania. Osoby zainteresowane diagnozą psychologiczną pod kątem zjawiska duchowego obejścia zapraszam do współpracy.
Anna Dobosz
Terapeuta, psycholog, psychotraumatolog
TAGI: duchowe omijanie, duchowe obejście, rozwój duchowy, praktyki duchowe, medytacja, joga, religia, praktyki religijne, niezdrowy rozwój duchowy, pułapki duchowości, duchowe ego, fałszywa duchowość.