Wysoko wrażliwi są wśród nas!

W codziennej rzeczywistości otaczają nas osoby wyjątkowo wrażliwe, których delikatność percepcji i emocjonalna głębia często pozostają niewidoczne. Jakie tajemnice kryje zjawisko wysokiej wrażliwości, które dotyka aż 20-30% populacji? Artykuł odkrywa, że osoby te, zdefiniowane przez Elaine N. Aron jako „Highly Sensitive People”, doświadczają świata w sposób bardziej intensywny i złożony. Czy jest to dar czy przekleństwo? Dowiedz się, jak zarówno nauka, jak i codzienne doświadczenia definiują i wpływają na życie tych niezwykłych jednostek, które reagują mocniej zarówno na piękno, jak i na trudy otaczającego świata.

Zarówno ludzie jak i zwierzęta w ujęciu psychologicznym nie rodzą się jako „tabula rasa”, ale wyróżniają się określonym temperamentem. O temperamencie mówi się jako czynniku składowym osobowości pochodzenia biologicznego (genetycznego). Z kolei na kształtowanie się osobowości będą miały wpływ czynniki środowiskowe. Z tego artykułu dowiesz się kim są osoby wysoko wrażliwe WWO/HSP.

Kim są osoby wysoko wrażliwe?

Koncepcja wysokiej wrażliwości pojawiła się w literaturze dzięki amerykańskiej psycholog Elaine N. Aron ponad 20 lat temu (Aron, 1997).  Aron wykazała, że część społeczeństwa jest bardziej podatna na doświadczenie negatywnych następstw losu oraz jest zdecydowanie mniej odporna na niesprzyjające sytuacje. Według twórczyni konceptu ludzie wysoko wrażliwi posiadają zdolność dostrzegania bodźców o małym natężeniu, cechują się głębokim nasileniem przetwarzania treści mentalnych, empatią i emocjonalną reaktywnością, a także tendencją do przestymulowania odbieranymi bodźcami.

Osoby wysoko wrażliwe (WWO lub z ang. HSP – Highly Sensitive Person) stanowią ludzie, którzy odmiennie przetwarzają docierające do nich bodźce i odznaczają się specyficznym sposobem przeżywania. Osoby takie posiadają cechę temperamentu zwaną wrażliwością przetwarzania sensorycznego, która odpowiada za wyjątkową wrażliwość na bodźce pozytywne i negatywne płynące ze środowiska. Szacuje się, że około 20-30% populacji (według różnych badań) stanowią osoby wysoko wrażliwe.

Dotychczasowe badania pokazują, że wrażliwość przetwarzania sensorycznego stanowi dziedziczną właściwość temperamentu i wiąże się z większym ryzykiem psychopatologii, jeśli taka osoba wychowuje się w niekorzystnym, negatywnym środowisku.  Z drugiej strony, cecha ta wiąże się ze specyficznymi korzyściami jak większa samoświadomość czy reakcje na interwencje, jeśli taka osoba wychowuje się w sprzyjającym środowisku.

Badania dowodzą również, że cecha wrażliwości przetwarzania sensorycznego współwystępuje z reaktywnością emocjonalną, ale jest niezależna od innych cech, takich jak neurotyzm czy introwersja (Matejczuk, 2022).

Wprawdzie osoby wysoko wrażliwe silniej  reagują na bodźce i są mniej odporne na zmienność losu, to jednak mogą uzyskiwać większą podatność na warunki pozytywne, co napawa optymizmem.

W badaniach wskazano, że środowisko wspierające wczesny rozwój dziecka, zarówno skrajne negatywne jak i pozytywne, może mieć niebagatelny wpływ na prawdopodobieństwo rozwoju wyższej reaktywności fizjologicznej i wrażliwości środowiskowej.

Zobacz również jaki potencjał posiadają osoby wysoko wrażliwe?

Wysoka wrażliwość jako wrodzona cecha temperamentu

Jednak większość naukowców badających to zjawisko jest zgodnych co do uznania wrażliwości przetwarzania sensorycznego za wrodzoną cechę temperamentu związaną z wysoką wrażliwością na bodźce społeczne i środowiskowe.

W ramach wrażliwości przetwarzania sensorycznego wskazuje się na takie właściwości jak tendencja do dogłębnego przekształcania złożonych informacji sensorycznych, wysoką reaktywność emocjonalną lub biologiczną, podwyższoną świadomość subtelności, nadmierne pobudzenie na skutek bodźców wrażeniowych.

Podsumowując, w społeczeństwie funkcjonuje grupa osób wykazująca indywidualne różnice we wrażliwości na środowisko, które są w większości dziedziczone, powiązane z budową układu nerwowego, skutkujące zwiększoną wrażliwością na pozytywne i negatywne bodźce, doświadczenia i środowisko.

Osoby wysoko wrażliwe (WWO) różnią się w zakresie percepcji i przetwarzania bodźców, charakterystyczne bywa dla nich uleganie przeciążeniu, reaktywność emocjonalna i estetyczna wrażliwość. Z uwagi na intensywniejszy i głębszy proces przetwarzania informacji, analizowanie, intepretowanie, nadawania znaczenia zachowania osób wysoko wrażliwych mogą być kwalifikowane jako dysfunkcjonalne (neurotyczne, lękowe, depresyjne).

WWO nie jest zaburzeniem

Warto jednak zwrócić uwagę, że zjawisko wysokiej wrażliwości nie jest klasyfikowane jako zaburzenie oraz nie stanowi czynnika ryzyka zaburzeń. Wskazuje się, że kluczowa dla rozwoju i możliwości funkcjonowania osoby wysoko wrażliwej jest jakość środowiska w którym obcuje. Poza tym, nasilenie wrażliwości nie jest związane z trudnościami w komunikacji czy zakłóceniami socjalizacji, a także nie prowadzi do gorszej koordynacji czy dezintegracji jako wynik interakcji z sygnałami sensorycznymi.

Czy jestem osobą wysoko wrażliwą?

W literaturze przyjęło się określanie cech wysoko wrażliwych osób poprzez akronim DOES. DOES składa się z następujących elementów:

• Głębokie przetwarzanie (D – depth of processing)
• Łatwość ulegania przestymulowaniu (O – overstimulation)
• Reaktywność emocjonalna (E – emotional reactivity)
• Wyczulenie na subtelne bodźce (S – subtle stimuli)

Osoby wysoko wrażliwe przetwarzają wszystko głębiej. Bezwiednie analizują i szukają relacji pomiędzy wszystkim, co postrzegają, w odniesieniu do przeszłych doświadczeń czy analogicznych przedmiotów. Dużo częściej korzystają z intuicji łącząc niuanse w sposób nieświadomy lub półświadomy. Kiedy podejmują decyzję w sposób świadomy, zajmuje im to zdecydowanie więcej czasu, gdyż starannie rozważają wszystkie opcje. Plusem głębszego przetwarzania jest dostrzeganie niuansów oraz przekraczania oczekiwań kulturowych i docieranie do tego „jak jest w rzeczywistości”.

Może będzie interesujące dla Ciebie: Skorzystaj z kursu radzenia sobie z emocjami i poznaj skuteczną technikę uwalniania emocji!

Nadmierna stymulacja u osób WWO

Przestymulowanie u wrażliwców WWO wiąże się z dostrzeganiem szczegółów okoliczności, odbieraniem intensywności i długości trwania danych sytuacji, stąd do zmęczenia bliżej im niż u osób o przeciętnej wrażliwości. Nadmierna stymulacja łatwo przeciąża i zazwyczaj zachęca do unikania takich sytuacji. Zadania wymagające dostrzeżenia szczegółów są wykonywane szybciej i dokładnie, ale wiążą się z większym poziomem stresu. Duże natężenie bodźcami jest wiodącą przyczyną stresu u osób wysoko wrażliwych.

WWO reagują zdecydowanie silniej na pozytywne i negatywne doświadczenia. Osoby te cechują się wyższą empatią i zrozumieniem innych. Mocniejsze reakcje zwłaszcza pozytywnych emocji takich jak ciekawość, nadzieja na sukces, zadowolenie bardziej wspierają i ułatwiają realizację celów osób wysoko wrażliwych. Potrafią bardziej doceniać dobre rezultaty i znaleźć krótszą drogę do ich osiągnięcia.

Zobacz również: Wysoka wrażliwość: cecha czy zaburzenie?

Wyczuleni na subtelne bodźce WWO potrafią rejestrować niuanse, które innym umykają. Mają szczególnie wyczulone zmysły i bardziej starannie przetwarzają informacje zmysłowe. Wykazano u nich aktywację obszarów mózgu odpowiedzialnych za złożone przetwarzanie informacji sensytywnych. Jeśli odnajdujesz się w powyższym opisie, to najprawdopodobniej jesteś osobą wysoko wrażliwą. Życie takiej osoby nie musi być tak trudne, jeśli podejmie wysiłek zaopiekowania się swoją wrażliwością, dostrzeżenia pozytywów z niej płynących, dbania o swoje potrzeby i budowania poczucia wartości oraz akceptacji.

Wysoko wrażliwi – podsumowanie

Osoby wysokowrażliwe to jednostki, które charakteryzują się głębokim przetwarzaniem sensorycznym, co oznacza, że intensywniej odczuwają i analizują bodźce zewnętrzne. Są one bardziej podatne na przestymulowanie ze względu na wyższą reaktywność na subtelne sygnały ze środowiska. Wrażliwość ta objawia się zarówno w sferze emocjonalnej, jak i fizjologicznej, prowadząc do intensywniejszych reakcji na stres czy zmiany w otoczeniu.

Mimo że wysoka wrażliwość może prowadzić do trudności w adaptacji, jest również źródłem pozytywnych doświadczeń, takich jak głębsze przeżycia estetyczne i emocjonalne. Osoby wysoko wrażliwe, stanowiące około 20-30% populacji, posiadają potencjał do osiągania korzyści z odpowiednio wspierającego środowiska.

Literatura:

1. Elaine N. Aron, Wysoko wrażliwi, 2017.
2. Elaine N. Aron, Wysoko wrażliwi i miłość, 2019.
3. Elaine N. Aron, Wysoko wrażliwi rodzice, 2020.

O autorce

Anna Dobosz – psycholog, psychotraumatolog, terapeuta i coach. Prowadzi pozytywną psychoterapię integracyjną, w której skutecznie łączy różne nurty terapii, między innymi TSR, CBT, RTZ, Logoterapia, EMDR. W sposób szczególny wspiera osoby wysoko wrażliwe.

Wróć do strony głównej Osoby wysoko wrażliwe